تحلیل و ارزیابی نقد هگل بر کانت

با اینکه هگل هیچگاه عظمت فکری کانت را نادیده نگرفته و او را به بزرگی یاد می کند ولی به طور مستقیم و غیرمستقیم به نقد افکار کانت پرداخته و معتقد است که فیخته اصول فکری کانت را به شکل و قالبی انتزاعی ارائه می دهد. وی اصطلاحاتی که کانت در فلسفه خود مورد استفاده قرار داده را مخدوش و روش فلسفی او را به نوعی روش روانشناختی می داند تا روشی فلسفی. فلسفه کانت از نظر هگل فلسفه جامعی است درباره فاهمه و پیش درآمدی مناسب برای فلسفه است. فلسفه طبیعت کانت رضایت بخش نیست و نامتناهی بودن زمان و مکان معقول به نظر نمی رسد. این نکته نیز گهگاه مورد انتقاد هگل قرار می گیرد که کانت اعتبار شناخت را با شناختن قوای آن منوط می کند همانند کسی که قبل از رفتن در آب می خواهد شنا کردن را فراگیرد. کانت، از نظر هگل، با شیوه ای تجربی به شرح عقل می پردازد و حدود و قغور آن را مشخص می نماید، شیوه ای که خود عقل در آن نقشی ندارد و جای آن خالی است. به طور کلی هگل واژه های کانت همچون noumenon را بی معنا، نقد خرد ناب او را فاقد نتیجه معقول، فلسفه اخلاق وی را صورتی بی محتوا و فلسفه، دین او را ذهنی و فاقد هرگونه موضوع عینی معرفی می نماید. این نکته که هگل تا چه حد در نقدهای خود در این زمینه توفیق یافته، نیاز به مقالات متعددی دارد که ما در این مقاله تنها به نقد هگل در مورد تلقی کانت از مفهوم عقل، جدایی آن از دین باوری و تناقضات ناشی از نظریه او درباره ی شیء فی نفسه می پردازیم و بیان موارد دیگر را به زمان مقتضی می سپاریم.